Οι φάσεις της Γενοκτονίας των Ποντίων και ο ρόλος των “Συμμάχων”

του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ*
.Κυρίες και κύριοι, κατ αρχάς να ευχαριστήσω την πολύ δραστήρια Λέσχη Ποντίων Καβάλας για την πρόσκληση που μου απηύθυνε να παραβρεθώ σήμερα σ αυτήν την τελετή, μνήμης της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού από τους Νεότουρκους και τις ορδές του Μουσταφά Κεμάλ.
Τελετή που κρατά ζωντανή τη φλόγα της μνήμης στους παλιούς και τη μεταβιβάζει στους νέους. Γιατί, πρέπει να εθισθεί και η νέα γενιά στο ποντιακό μαρτύριο και την ποντιακή παράδοση. Διαφορετικά η λήθη θα κυριαρχήσει. Και δεν το αξίζει αυτό ο ποντιακός ελληνισμός.
Όσο περισσότερο εμβαθύνει κανείς στη γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού, τόσο αντιλαμβάνεται την τραγωδία που πέρασαν οι πρόγονοί μας.
Η υποχρέωση να τιμήσουμε τη μνήμη τους και να πείσουμε τους δράστες να αναγνωρίσουν το έγκλημά τους είναι ιερή. Δεν είναι απλώς μια υποχρέωση για τους ανθρώπους μας που χάθηκαν. Είναι υποχρέωση απέναντι στην ανθρωπότητα η οποία δεν πρέπει να επιτρέψουμε να ανεχθεί τέτοιου είδους εγκλήματα. Διότι τότε ο άνθρωπος θα εκπέσει στην κατηγορία του ζώου.
Βιασμοί, απαγχονισμοί, κάψιμο σπιτιών και ολόκληρων χωριών, τυφεκισμοί την ώρα της εργασίας, τάγματα εργασίας, πορείες προς το άγνωστο κατά τις οποίες πέθαιναν κατά χιλιάδες στο δρόμο και τους πετούσαν στις χαράδρες για να τους φάνε τα άγρια θηρία, αρρώστιες, πείνα, δίψα, δυστυχία, βίαιοι εξισλαμισμοί, δεν έχει τέλος ο κατάλογος των μαρτυρίων που υπέφεραν οι πόντιοι και γενικότερα οι χριστιανικοί λαοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από την τουρκική βαρβαρότητα.

 «Πτώματα, πτώματα σε όλο το μήκος της πορείας των  εκτοπιζομένων… Φρίκη και πτώματα», θα γράψει ο Αμερικανός ταγματάρχης Γιόουελ, ο οποίος δίνει μια εικόνα του μικρασιατικού Πόντου το 1921: Και ο Αμερικανός δημοσιογράφος Γκίμπονς θα προσθέσει: «Η πεδιάδα της Μαλάτειας ήταν στρωμένη με πτώματα Ελλήνων».

Η ποντιακή γενοκτονία μπορεί να κωδικοποιηθεί σε τέσσερις φάσεις, μετά την επικράτηση των Νεότουρκων, με την επανάσταση του 1908. Μια επανάσταση που στην αρχή χαροποίησε με τα συνθήματα και τα ιδεολογήματά της τους χριστιανικούς λαούς και τους έκανε να πιστέψουν ότι η απόλυτη οθωμανική αυθαιρεσία πάνω στη ζωή τους θα αρχίσει να περιορίζεται. Οι ελπίδες, όμως, διαψεύστηκαν.
Διότι, όπως θα γνωρίζετε, μέχρι το Τανζιμάτ, το 1839 οποιοσδήποτε οθωμανός αξιωματούχος μπορούσε να αυθαιρετήσει και να αφαιρέσει ακόμη και τη ζωή ενός χριστιανού χωρίς καν δίκη.
Για πρώτη φορά αυτή η αυθαιρεσία άρχισε να περιορίζεται με το Διάταγμα των Ρόδων ή το Χάτι Σερίφ, το γνωστότερο ως Τανζιμάτ, του 1839.
Κάτω από την πίεση των ξένων δυνάμεων και συνειδητοποιώντας ότι για να μπορέσει να μακροημερεύσει η οθωμανική αυτοκρατορία θα πρέπει να κάνει μεταρρυθμίσεις, λίγα χρόνια αργότερα το 1856, ο Σουλτάνος υπογράφει ένα νέο Διάταγμα, το Χάτι Χουμαγιούν – Ισότητα μεταξύ των μιλετιών – .
Μεγάλα λόγια, θα μου πείτε αλλά, κάτι άφησαν.
Οι μεταρρυθμίσεις οδήγησαν στην οικονομική και πνευματική ανάκαμψη των χριστιανικών κοινοτήτων. Αυτό άρχισε να ενοχλεί.
ΤΟ ΚΟΜΙΤΑΤΟ ΚΑΙ Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΣΜΟΥ
Καθώς η αυτοκρατορία εκφυλιζόταν, τα ικανότερα μιλιέτια, κυρίως οι Έλληνες και οι Αρμένιοι, άρχισαν να αναδεικνύονται. Μια ομάδα τούρκων στην οποία κυριάρχησε η σκληρή τριανδρία Εμβέρ, Ταλαάτ και Τζεμάλ, αντιλαμβανόμενη το τέλος της αυτοκρατορίας, δημιούργησε το κομιτάτο «Ένωση και Πρόοδος» με απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός τουρκικού εθνικού κράτους κατά τα δυτικά πρότυπα.
Αυτό προϋπέθετε μια κρατική και ιδεολογική λειτουργία όπως στα δυτικά κράτη. Και επειδή η σύνθεση της αυτοκρατορίας ήταν πολύ ανομοιογενής, μόνο ένα πρότυπο όπως το Ελβετικό θα μπορούσε να ανταποκριθεί.
Ήταν, όμως, αδύνατον οι καθυστερημένοι ανατολικοί θεσμοί της οθωμανικής αυτοκρατορίας να μετασχηματισθούν στο πλέον προχωρημένο δυτικό πρότυπο συνύπαρξης διαφορετικών εθνοτήτων.
Οπότε, επελέγη η βίαιη μέθοδος της γενοκτονίας. Αλλά, η γενοκτονική μέθοδος δεν εφαρμόσθηκε από την αρχή με την ίδια ένταση. Είχε διαβαθμίσεις. Θα μπορούσαμε να ταξινομήσουμε την μακρά περίοδο της γενοκτονίας (από το 1908 ως το 1923) σε τέσσερις φάσεις.
Οι τέσσερις αυτές φάσεις της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού, και η αποχώρηση των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία, είναι ένα τεράστιο ιστορικό γεγονός. Άλλαξε την πληθυσμιακή σύνθεση μιας περιοχής στην οποία εδώ και τρείς χιλιάδες χρόνια έδωσε το στίγμα του ο ελληνισμός.
ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΩΝ
Οι ιστορικές ευθύνες των πρωταγωνιστών του δράματος είναι τεράστιες. Τεράστιες είναι και οι ευθύνες των δυτικών δυνάμεων, την συμπεριφορά των οποίων δεν μπορούσε να κατανοήσει ο υπέροχος μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος.
Δεν μπορούσε, δηλαδή, ως ιερωμένος να κατανοήσει πως είναι δυνατόν, χριστιανικοί λαοί να μην συμπαραστέκονται στους έλληνες τη στιγμή του αφανισμού τους.
Φαίνεται, όμως, πως εκείνο που εν τέλει μετρά είναι το γεωπολιτικό συμφέρον και τίποτε άλλο.
Η γεωπολιτική διακύβευση ήταν τα πετρέλαια της Μοσούλης.
Βρισκόμαστε σε ένα προχωρημένο και απαιτητικό στάδιο της βιομηχανικής επανάστασης και οι ανάγκες σε ενέργεια είναι τεράστιες.
Η Μοσούλη προσφερόταν να ξεδιψάσει τόσο τις δυτικές δυνάμεις όσο και τη Ρωσία.
Ας δούμε, εν συντομία, αυτήν την πλευρά διότι, πιστεύω, πως εδώ βρίσκεται η αιτία των σφαγών. Διότι αν οι «σύμμαχοι» συμπαραστέκονταν στους Έλληνες, ή, ακόμη και αν δεν τους εμπόδιζαν να κινηθούν μόνοι τους, οι εξελίξεις θα ήταν διαφορετικές.
Ας μην έχουμε καμιά αμφιβολία ότι οι Έλληνες εμποδίστηκαν. Αν κινούνταν την κατάλληλη στιγμή με δικά τους στρατηγικά σχέδια και ανοίγοντας τα μέτωπα που έκριναν ως καταλληλότερα, η εξέλιξη του πολέμου και στο μικρασιατικό μέτωπο (1922) και στον Πόντο θα ήταν πολύ διαφορετική.
Διότι, καθώς διάβαζα προσεκτικά για ποιο λόγο π.χ. ο Βενιζέλος αρνήθηκε την πρόταση που του έκαναν οι Πόντιοι, λίγο πριν τον ξεριζωμό, να ανοίξουν μέτωπο στον πόντο για να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις ανεξαρτησίας και να βοηθήσουν τον ελληνικό στρατό που πολεμούσε τον Κεμάλ στη Μικρά Ασία, κατέληξα στο συμπέρασμα πως δεν πρέπει να του το επέτρεπαν οι «Σύμμαχοι». Γιατί όμως;
Διότι τα συμφέροντά τους ενώ στην αρχή συνέπιπταν με τα ελληνικά, κατά την εξέλιξη των επιχειρήσεων άλλαξαν.
Και ενώ στην αρχή είχαν κρυφές και μυστικές επαφές με τις δυνάμεις του Κεμάλ, αργότερα οι επαφές αυτές έγιναν απροκάλυπτες.
Διότι διαπίστωσαν πως ο Κεμάλ και το νέο τουρκικό κράτος που θα δημιουργηθεί θα τους ευνοούσε στα σχέδιά τους.
Ποια ήταν τα συμφέροντά τους;
Βρισκόμαστε στην καρδιά της αποικιοκρατικής περιόδου. Το ποντιακό ζήτημα από την αρχή μέχρι το τέλους του, θυσιάστηκε στο βωμό των αποικιοκρατικών συμφερόντων.
Οι δυνάμεις που πρωταγωνίστησαν ήταν κυρίως η Αγγλία, η Γαλλία και η Γερμανία, η Αμερική και η Ρωσία και δευτερευόντως η Ιταλία.
Η ΑΓΓΛΙΑ
Η Αγγλία μπήκε στο ελληνικό παιχνίδι από τις αρχές της έναρξης του αγώνα της απελευθέρωσης, από το 1823.
Δεν συμμετείχε στην Ιερά Συμμαχία. Είχε έντονη παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο και ανησυχούσε για την κάθοδο της Ρωσίας.
Ήθελε την ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά πλησίασε και την ελληνική επανάσταση με το σκεπτικό πως αν οι Έλληνες καταφέρουν και δημιουργήσουν κράτος θα είναι καλύτερα να το ελέγχουν παρά να μην ασκούν καμιά επιρροή.
Ουσιαστικά, ο Σουλτάνος πείστηκε να παραδεχθεί την ήττα του και να αποδεχθεί την ελληνική ανεξαρτησία, μετά το ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1828.
Τον  πόλεμο αυτό παρόλο που τον κέρδισε η Ρωσία, λόγω των ανοικτών μετώπων που είχε περιορίστηκε από τους αγγλογάλλους στην υπόλοιπη βαλκανική πλήν Ελλάδος.
Από τότε υπάρχει ο διαχωρισμός και η ένταξη της Ελλάδας στη δύση και όχι από τη Συμφωνία της Γιάλτας, το 1943.
Η ΡΩΣΙΑ
Η Ρωσία πάντοτε επιδίωκε την έξοδο στις θερμές θάλασσες. Βρισκόταν σχεδόν, μονίμως σε αντιπαράθεση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και επεδίωκε την εξέγερση των βαλκανικών λαών ως αντιπερισπασμό στους πολέμους που διεξήγαγε με την υψηλή πύλη.
Χρησιμοποίησε τους Έλληνες για το σκοπό αυτό αλλά, παράλληλα και οι Έλληνες ευνοήθηκαν, και στρατιωτικά και οικονομικά από τη ρωσική πολιτική. Άλλωστε, και μετά την τουρκική λαίλαπα στη Ρωσία κατέφυγαν και οι πόντιοι Έλληνες και οι Αρμένιοι. Παρά τις δυσκολίες και τους διωγμούς, κυρίως επι Στάλιν, ήταν μια σωτήρια καταφυγή.
Κρίσιμο σημείο που σημάδεψε τη ρωσική στροφή ήταν ο Κριμαϊκός Πόλεμος (1853-1856), μετά τον οποίο η Ρωσία στρέφεται κυρίως προς τους σλαβικούς λαούς της βαλκανικής, καλλιεργώντας τον βουλγαρικό εθνικισμό.
Αποκορύφωμα αυτής της πολιτικής της ήταν η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (1878), με την οποία δημιούργησε τη Μεγάλη Βουλγαρία αλλά, ευτυχώς, την ίδια χρονιά η Συνθήκη αυτή ανετράπη και αντικαταστάθηκε από τη Συνθήκη του Βερολίνου.
Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Η Γερμανία συγκροτήθηκε σε ενιαίο κράτος το 1871, υπό την ηγεσία του Μπίσμαρκ.
Η ενωμένη Γερμανία είχε μια δυναμική οικονομία αλλά, οι διεθνείς αγορές ήταν κατειλημμένες από τις αποικιακές δυνάμεις που ξεκίνησαν τον αποικιακό τους αγώνα νωρίτερα,  όταν η Γερμανία δεν υπήρχε ως ενιαίο κράτος και τα μικρά γερμανικά κρατίδια δεν μπορούσαν να τις συναγωνιστούν. Ο κόσμος, κατά τη Γερμανική άποψη, έπρεπε να ξαναμοιραστεί. Οδηγηθήκαμε έτσι στον Α! Π.Π.
Η ενωμένη Γερμανία, παρά το δυναμισμό της, ασφυκτιούσε, γεωπολιτικά ανάμεσα σε δύο ισχυρές, τότε, δυνάμεις. Τη Γαλλία από τη μια και τη Ρωσία από την άλλη. Έπρεπε να διεκδικήσει- κατά τη Γερμανική άποψη- το ζωτικό της χώρο. Και τον διεκδίκησε.
Η Γερμανική πολιτική προσδιόρισε τα γερμανικά συμφέροντα στο χώρο της οθωμανικής αυτοκρατορίας, κυρίως γύρω από τον άξονα και την ενδοχώρα της σιδηροδρομικής γραμμής Κωνσταντινούπολη- Βαγδάτη και έτσι στήριξε τον Οθωμανό σουλτάνο. Παράλληλα, όμως, διαβλέποντας τις εξελίξεις με την εμφάνιση των Νεότουρκων, άφησε ανοικτές θύρες και προς την κατεύθυνση των τούρκων εθνικιστών.
Στις 14 Δεκεμβρίου 1913 έφθασε στην Κωνσταντινούπολη γερμανική στρατιωτική αποστολή   υπό τον Λίμαν φον Σάντερς.
Είναι ο στρατιωτικός ο οποίος, καθοδήγησε τους διωγμούς και τις διώξεις Αρμενίων και Ελλήνων, από τους Νεότουρκους, με σκοπό την εξαφάνιση κάθε χριστιανικού στοιχείου από τα εδάφη της Αυτοκρατορίας ή τον εκμουσουλμανισμό τους.
Είναι αυτός που συνέστησε τα «τάγματα εργασίας» και τις «εσωτερικές εξορίες» που οδήγησαν στον αφανισμό με απάνθρωπο τρόπο χιλιάδες Ποντίων και Αρμενίων.
Είναι μερικές από τις πράξεις αυτές της Οθωμανικής Τουρκίας που, σύμφωνα με τον όρο ενός Πολωνού δικηγόρου εβραϊκής καταγωγής, του Ραφάλ Λέμκιν, ονομάζονται γενοκτονία και που αρνείται να αναγνωρίσει το σύγχρονο τουρκικό κράτος.
ΣΧΕΔΙΟ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ
Όπως ανέφερα προηγουμένως, η γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού μπορεί να χωρισθεί σε τέσσερις περιόδους.
Η πρώτη διαρκεί από το 1908-1912. Την περίοδο αυτή, έχουμε μια βίαιη προσπάθεια εξισλαμισμού και τουρκοποίησης των Ελλήνων Ποντίων και των άλλων χριστιανικών λαών, μέσω της αλλοτρίωσης της παιδείας τους. Καταστρώθηκαν σχέδια για την τουρκοποίηση της παιδείας στα οποία αντέδρασε το Πατριαρχείο. Τα αποτελέσματα δεν ήταν εντυπωσιακά για τους Τούρκους, οι χριστιανικοί λαοί, όμως, υπέφεραν από τις τρομερές πιέσεις που δέχθηκαν.
Άρπαζαν τα παιδιά από τις χριστιανικές οικογένειες και τα μετέφεραν σε μουσουλμανικά σπίτια για να αλλάξουν πίστη και παιδεία.
Αμέσως αρχίζει η εφαρμογή του Σχεδίου Γενοκτονίας που αποφασίστηκε το 1911, με την εγκατάσταση μουσουλμάνων των Βαλκανίων στη Θράκη και τις παράλιες πόλεις του Μαρμαρά, του Αιγαίου και του Πόντου.
Ακολουθεί μια δεύτερη περίοδος από το 1912-1914 κατά την οποία προστίθεται και η οικονομική εξόντωση των χριστιανικών λαών. Ροπαλοφόροι ανέλαβαν διάφορους ρόλους για να εξοντώσουν οικονομικά Έλληνες, Αρμένιους και άλλους χριστιανικούς λαούς.
Μεσολαβεί, στο μεταξύ το Συνέδριο των Νεοτούρκων, το 1911, στη Θεσσαλονίκη, κατά το οποίο αποφασίζουν πως στο μικρασιατικό χώρο δεν πρέπει να μείνει άλλος λαός πέραν των τούρκων μουσουλμάνων. Όσοι θα ήθελαν να παραμείνουν θα άλλαζαν ή την πίστη ή την εθνικότητά τους.
Την τρίτη περίοδο (1914-1918), η οποία συμπίπτει με τον Α! Π.Π. κλιμακώνονται οι βαρβαρότητες. Εκτός όλων των παραπάνω και ύστερα από συμβουλή του γερμανού συνταγματάρχη Λέμαν Φον Σόντερς αρχίζουν τα τάγματα εργασίας και οι πορείες προς τον θάνατο.
Ο Σάντερς θα πει:
«Η Τουρκία δεν έχει ουδεμίαν ασφάλειαν ούτε δύναται να οργανωθεί ελευθέρως εις το μέλλον, λόγω της παρουσίας των Ελλήνων. Για να μην προκληθεί αντίδραση στον “πολιτισμένο” κόσμο προτείνει, ως “τελική λύση”, τον λευκό θάνατο, τις ατέλειωτες οδοιπορίες. Σας διαβεβαιώνω ότι οι παγωνιές και το κρύο του χειμώνα, οι βροχές και η μεγάλη υγρασία, ο ήλιος και η τρομερή ζέστη του καλοκαιριού, οι αρρώστιες του εξανθηματικού τύφου και της χολέρας, οι κακουχίες και η ασιτία, θα φέρουν το ίδιο αποτέλεσμα, με τις σφαγές που λογαριάζετε να κάνετε εσείς».
Με το πρόσχημα της εθνικής ασφάλειας, επειδή η Τουρκία είχε τεθεί στο πλευρό της Γερμανίας και η Ελλάδα στο πλευρό των «Συμμάχων» αρχίζουν οι άγριοι διωγμοί των Ελλήνων. Τους υποχρεώνουν να ενταχθούν στα τάγματα εργασίας και αν πραγματοποιούν δυσβάσταχτες εργασίες κάτω από εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, ώστε να πεθαίνουν χιλιάδες καθημερινά.
Άθλιες συνθήκες στρατωνισμού και σίτισης, εξουθενωτική εργασία και μεταδοτικές ασθένειες, θερίζουν τους χριστιανούς που υπηρετούν στα Τάγματα Εργασίας.
Άλλους τους έστελναν εξορία στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας προς την κατεύθυνση της Συρίας και του Ιράκ, κάτω από τραγικές καιρικές συνθήκες. Με θερμοκρασίες υπο το μηδέν τους έβαζαν να λούζονται και στη συνέχεια συνέχιζαν την πορεία προς τον θάνατο.
Η τέταρτη περίοδος ήταν αυτή του Κεμάλ.
Οι άθλιες συνθήκες στα Τάγματα Εργασίας, οδηγούν πολλούς στη λιποταξία. Κύματα φυγοστράτων καταφεύγουν στα βουνά και δημιουργείται το Αντάρτικο στον Πόντο.
Δεν ήταν ένα ένοπλο κίνημα εναντίον του κράτους, αλλά μια κίνηση νόμιμης άμυνας.
Το Κομιτάτο στέλνει τον Κεμάλ στον Πόντο, συγκεκριμένα στη Σαμψούντα, στις 19 Μαίου 1919, με σκοπό να διερευνήσει τις καταγγελίες για βασανισμό των χριστιανών υπηκόων της Αυτοκρατορίας, προφανώς για να ρίξουν στάχτη στα μάτια των ξένων πρεσβευτών.
Αντ αυτού, ο Κεμάλ, καθώς φθάνει στη Σαμψούντα, συναντιέται με τον Τοπάλ Οσμάν και συμφωνεί μαζί του για την υλοποίηση ενός σχεδίου βιολογικής εξόντωσης των Ποντίων και των άλλων χριστιανικών λαών της περιοχής.
Απελευθερώνονται εγκληματίες, δημιουργούνται τάγματα ατάκτων (τσέτες) και τίθεται σε εφαρμογή ένα καλά μελετημένο σχέδιο.
Γυναίκες βιάσθηκαν, παιδιά ανασκολοπήθηκαν, σπίτια και ολόκληρα χωριά κάηκαν, άνθρωποι εκτελέστηκαν εν ψυχρώ την ώρα της εργασίας τους, ο ανθός της ποντιακής νεολαίας και της διανόησης κρεμάστηκε. Δεν έμεινε μαρτύριο που να μπορούσε να το φανταστεί ανθρώπινος νους και να μην τέθηκε σε εφαρμογή.
Σε 353.000 υπολογίζουν τα θύματα αυτής της γενοκτονίας. Αλλά, οι αριθμοί δεν βγαίνουν Είναι πολύ μεγαλύτεροι.
Είναι λάθος να διακηρύττουμε πως τα θύματα τις γενοκτονίας ανέρχονται στις 353.000. Ποια στατιστική υπολόγισε τους θανάτους στις θανατηφόρες διαδρομές της προσφυγιάς, όπου τους Πόντιους θέριζε η πείνα, οι κακουχίες, οι ποικίλες ασθένειες κι επιδημίες; Κανείς. Όσοι δεν σφαγιάστηκαν προσπάθησαν να διασωθούν με τη φυγή προς τον Καύκασο, κυρίως οι Πόντιοι του Επαρχείου του Καρς. Όμως οι παράπλευρες συνέπειες της Γενοκτονίας είχαν κι εκεί τραγικά αποτελέσματα.
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
Μ αυτά και μ αυτά, φθάσαμε στη μικρασιατική εκστρατεία και την κατάρρευση του μετώπου που σήμανε το τέλος του Ελληνισμού της Θράκης, του Πόντου και της Ανατολής.
Έχουν εξοντωθεί 353 χιλιάδες Έλληνες του Πόντου και άλλοι τόσοι και περισσότεροι αναγκάστηκαν να καταφύγουν στον Καύκασο και τη Ρωσία.
Έχουν επίσης εξοντωθεί περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Έλληνες της Θράκης και της Ανατολής.
ΤΟ ΤΕΛΟΣ
Στις  24 Ιουλίου 1923 υπογράφεται η Συνθήκη της Λοζάνης, η οποία ορίζει τα σύνορα μεταξύ Ελλάδος και Τουρκία.
Ειδικό παράρτημα προβλέπει την αναγκαστική Ανταλλαγή των πληθυσμών.
1.500.000 εκατομμύριο Έλληνες εγκατέλειψαν τις προαιώνιες εστίες τους και ήλθαν στην Ελλάδα ως ανταλλάξιμοι πρόσφυγες.
Πολλοί πέθαναν στα πλοία της προσφυγιάς και στα στρατόπεδα φιλοξενίας από την πείνα, τις επιδημίες της χολέρας, του τύφου, της ελονοσίας κ.λπ.
Οι μουσουλμάνοι που έφυγαν από την Ελλάδα δεν ξεπερνούσαν τις 500 χιλιάδες.
Η ΝΕΜΕΣΙΣ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ
Τα πάνδεινα υπέφεραν και οι Αρμένιοι. Μετά τη γενοκτονία, θέλησαν, δικαίως, να εκδικηθούν.
Το σχέδιο «Νέμεσις» των Αρμενίων
15 Μαρτίου 1921, ο Σογομόν Τελχιριάν σκοτώνει τον Ταλαάτ Πασά στο Βερολίνο
18 Ιουλίου 1921, ο Μισάκ Τορλακιάν σκοτώνει στην Κωνσταντινούπολη τον υπουργό Εσωτερικών του Αζερμπαϊτζάν, Μπεχούντ Χαν Τζιβανσίρ, υπεύθυνο για τη σφαγή 20 χιλιάδων Αρμενίων του Μπακού.
5 Δεκεμβρίου 1921, ο Αρσαβίρ Σιρακιάν σκοτώνει το ηγετικό στέλεχος των Νεοτούρκων, Σαΐντ Χαλίμ.
17 Απριλίου 1922, οι Σιρακιάν και Γεργκανιάν σκοτώνουν στο Βερολίνο τον Μπεχαεντίν Σακίρ και τον πρώην νομάρχη Τραπεζούντας, Τζεμάλ Αζμί.
25 Ιουλίου 1922, οι Στεπάν Τζαγικιάν, Μπεντρός Τερ Μπογοσιάν και Αρντασέζ Κεβορκιάν σκοτώνουν τον Τζεμάλ πασά στην Τυφλίδα
4 Αυγούστου 1922, ομάδα Αρμενίων σκοτώνει τον Ενβέρ πασά στη Σαμαρκάνδη.
26 Αυγούστου 1926, απαγχονίζεται από το κεμαλικό καθεστώς ο τελευταίος της λίστας, δρ. Ναζίμ.
ΤΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ
Το 1923, Μικρασιάτες, Πόντιοι και Θρακιώτες επιχείρησαν να κάνουν μνημόσυνο των θυμάτων της Γενοκτονίας στη Μητρόπολη των Αθηνών.
Εισέβαλε η αστυνομία, έριξε κάτω τα κόλλυβα και οδήγησε στο τμήμα τους… υπαιτίους, με το αιτιολογικό ότι «επιχείρησαν να δημιουργήσουν πρόβλημα στις σχέσεις της Ελλάδος με ξένη χώρα»!
Έτσι μας αφαιρέθηκε το Δικαίωμα στη Μνήμη.
Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ
Η Τουρκία συνεχίζει την πολιτική της Γενοκτονίας και της εθνοκάθαρσης.
Στις 6-7 Σεπτεμβρίου 1955, λεηλασίες ελληνικών περιουσιών Κωνσταντινούπολης
1964, Απελάσεις Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης
1974, Εισβολή και Κατοχή της Κύπρου, εθνοκάθαρση εγκλωβισμένων
Η πολιτική της Γενοκτονίας συνεχίζεται σε Κύπρο-Αιγαίο-Θράκη
Η Τουρκία συνεχίζει την πολιτική της Γενοκτονίας σήμερα εναντίον των Ασσυρίων, των Γεζιντί και των Κούρδων, υποστηρίζοντας ανοικτά τους τζιχαντιστές, που δρουν με βάση το ίδιο δόγμα των Νεοτούρκων.
Η ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ
Στις 24 Φεβρουαρίου 1994, αναγνωρίζεται από τη Βουλή η 19η Μαΐου ως ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού
Το 1998, αναγνωρίζεται  από τη Βουλή η 14η Σεπτεμβρίου ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας της Ελληνισμού της Μικράς Ασίας.
Το Δεκέμβριο του 2007, η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών αναγνώρισε επίσημα τη γενοκτονία των Ελλήνων, μαζί με την γενοκτονία των Ασσυρίων.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 2014, αντιρατσιστικό νομοσχέδιο προβλέπει την ποινικοποίηση της άρνησης των γενοκτονιών που αναγνωρίστηκαν από το Ελληνικό Κοινοβούλιο.
Υπάρχει ένας πολύ σημαντικός λόγος που μας υποχρεώνει ως Ποντίους να διατηρήσουμε άσβεστη τη μνήμη του κορυφαίου αυτού γεγονότος της γενοκτονίας των προγόνων μας. Είναι η δικαίωση αυτής της θυσίας και η απαίτηση να μην επαναληφθούν.
Δεν ξεχνώ, το σύνθημά μας.
*Ομιλία στη Λέσχη Ποντίων Ν. Καβάλας, το Σάββατο 23 Μαίου.